Ruim 8.700 inwoners van Gelderland deden afgelopen zomer mee aan een onderzoek over een beweegvriendelijke leefomgeving. “De sociale omgeving en groen in de buurt zijn van grote invloed,” zegt Samantha Elkhuizen, een van de onderzoekers van de GGD. “Daarmee bevestigt het onderzoek wat we op basis van onze kennis al dachten.” De samenwerkende GGD’en delen de inzichten met gemeenten en andere organisaties. “De uitkomsten bieden goede munitie voor het maken van beleid,” vult onderzoeker Patrick Klaassen aan.
Vinger aan de pols bij Gelderlanders
De provincie Gelderland, de Gelderse GGD’en, de Gelderse Sport Federatie en de gemeente Arnhem vroegen Gelderlanders hoe ze denken over bewegen in hun leefomgeving. Ze wilden erachter komen welke zaken zorgen voor meer lichamelijke activiteit. Dit is een aanvulling op lopende onderzoeken. Zo houdt de provincie Gelderland sinds 2019 het welbevinden van haar inwoners in de gaten. In 2020 lag de nadruk van de peilingen op corona en de gevolgen daarvan.
Maatje en groene omgeving
Samantha is epidemioloog bij de GGD Noord- en Oost-Gelderland en was vanuit die positie betrokken bij het onderzoek. “Het sterkst kwam naar voren dat de sociale omgeving samenhangt met bewegen. Kortgezegd: een maatje helpt. Want kennelijk sporten we graag met elkaar, maken mensen het liefst een wandeling samen, of fietsen ze samen naar het werk. Opvallend was ook dat mensen groen zo belangrijk vinden, vooral de jongste groepen gaven dat aan. Dit zou kunnen betekenen dat het goed inrichten van groene plekken bij kan dragen om bewegen te stimuleren.”
Zien bewegen doet bewegen
Patrick werkt als adviseur gezonde leefomgeving bij de GGD Gelderland-Zuid en is ook deels werkzaam als gezondheidsmakelaar. “Ik adviseer onder andere rondom de Omgevingswet en gezondheid in de fysieke leefomgeving. De uitkomsten van dit nieuwe onderzoek zijn dus zeer relevant. Bij de GGD werken we met een gezondheidsmonitor, die elke vier jaar wordt gehouden, waarbij mensen in detail over hun gezondheid worden bevraagd. Ook daar zien we die trend, dat groenvoorzieningen bewegen stimuleert. In het onderzoek beweegvriendelijk leefomgeving vroegen we in detail door. Zo valt op dat ‘zien bewegen doet bewegen’. Heel interessant deze directe link met de fysieke omgeving, want daar kun je iets mee bij de inrichting.”
Gemeentelijke aandacht leefomgeving
De betrokken partners organiseerden in november een webinar om de uitkomsten en inzichten te delen. Bijna de helft van de deelnemers was afkomstig uit gemeenten. “Dat snap ik wel,” zegt Patrick. “Omdat de Omgevingswet volgend jaar ingaat is elke gemeente een Omgevingsvisie aan het opstellen. Daarin is ook altijd aandacht voor een gezonde leefomgeving. De informatie uit ons onderzoek helpt om de ambities beter te formuleren. Overigens biedt dit ook een kans voor inwoners om ruimte voor bewegen te vragen. Alle gemeenten maken een Omgevingsplan dat de huidige bestemmingsplannen in een gebied vervangt. Daarbij bepaalt de gemeente planregels en inwoners kunnen meestal via participatietrajecten meepraten over de inrichting.”
Winnen met koppelkansen
Diverse gemeenten lieten praktijkvoorbeelden zien van een beweegvriendelijke leefomgeving. Zoals het programma Wij zijn groen, gezond en in beweging Nijmegen en het door de gemeente Apeldoorn ontwikkelde boek en project Buitenkansen. Samantha: “Ook creëert de gemeente Arnhem een sociale omgeving. Ze zijn met groenontwikkeling bezig om de wijk mooier te maken en merken dat de wijk gelijk sociaal sterker wordt.” Volgens Patrick is een voorbeeld van een koppelkans. “Dat is als je diverse beleidsgebieden kunt verbinden. Bijvoorbeeld een gemeente die meer groen wil realiseren vanwege klimaatwensen en die dat koppelt aan beweegmogelijkheden. Zo heb je in Tiel het Waterplein, dat is een beweegplein met een koppeling aan het klimaat. Andere koppelkansen zijn te maken tussen duurzame mobiliteit en bewegen en ontmoeten en bewegen. Uit ons onderzoek blijkt duidelijk dat ontmoeten bewegen stimuleert en andersom, die koppelkans levert een win-winsituatie op.”
Juiste accent in de buurt
Na het afronden van het onderzoekstraject zijn de onderzoekers benaderd door de HAN en de Radboud Universiteit om de gegevens in te zien en mogelijk te gebruiken. “Heel mooi dat dit misschien nog meer oplevert. Nu is het te hopen dat nog meer organisaties ermee aan de slag gaan,” zegt Patrick. “De Omgevingswet moet ervoor zorgen dat er een integrale aanpak komt van het gezondheidsbeleid. Voor gemeenten, welzijnsorganisaties en buurtsportcoaches vormt dit een mooie kans om de kennis toe te passen voor het ontwikkelen van de fysieke omgeving of het inzetten van interventies. Dat is natuurlijk wel maatwerk, want per doelgroep moet je dit anders insteken. Contact met inwoners is cruciaal om het juiste accent in de buurt te brengen.”
- Werk je aan een idee voor de inrichting van een leefomgeving die de gezondheid van de buurtbewoners bevordert? Let op: de provincie Gelderland gaat in 2022 een prijs uitreiken voor de meest beweegvriendelijke buitenruimte!