Zorg en sport verbinden: aan de hand van goede initiatieven samen volgende stappen zetten
Sport en bewegen kunnen een grote bijdrage leveren aan de gezondheid van mensen. En wat is dan logischer dan sport en bewegen ook inzetten bij ziekenhuisopnames. Klinkt eenvoudig, maar werkt het ook in de praktijk? En wat is er nog nodig? Verschillende partners van het Gelders Sportakkoord organiseerden een kennissessie over beweeg- en leefstijlinitiatieven vanuit ziekenhuizen.
In Gelderland zijn de eerste stappen al gezet om sport en zorg te verbinden. Maar liefst zeven experts waren na een vraag van de Gelderse Sportfederatie bereid hun kennis en ervaringen te delen. En veel verschillende organisaties uit heel Nederland luisterden mee. Uit de verhalen kwamen twee overkoepelende thema’s die bijna overal een uitdaging vormen: een netwerk opbouwen en de financiering regelen.
Verbindingen leggen
Zo vertelde Dorine Collard, senior onderzoeker van het Mulier Instituut over hun onderzoeken naar de verbinding van het zorg- en sportdomein. In 2021 is onderzoek gedaan onder met name buurtsportcoaches. Daaruit bleek dat buurtsportcoaches graag een rol spelen in het doorverwijzen van mensen, maar wel tegen een aantal uitdagingen aanlopen. Het netwerk is nog onvoldoende opgebouwd, er zijn nog geen gezamenlijke doelen ontwikkeld en het sport- en beweegaanbod is niet altijd geschikt om mensen naar door te verwijzen. Daarom ontwikkelt het Mulier Instituut nu handvatten om de samenwerking tussen zorgprofessionals in de huisartsenpraktijk en buurtsportcoaches te verbeteren. Ook inventariseert het instituut welke verbindingen tussen zorg en sport er al zijn, en wat daarbij de werkzame onderdelen zijn. Vanuit de kennissessie kwam de oproep om dit niet alleen te beperken tot buurtsportcoaches maar ook sport- en beweegaanbieders mee te nemen.
Beter Gezond
Karine van ’t Land van zorgverzekeraar Menzis gaf aan dat Menzis het graag breder trekt. Niet alleen sport- en bewegen, maar een leefstijlloket ziet zij als grote kans. Ook al omdat sport en bewegen niet alleen fysiek maar ook mentaal goed is. Met VNG, GGD en GHOR wordt verkend hoe een regionale preventieve infrastructuur er uit zou moeten zien. RadboudUMC past met het project Beter Gezond een gezonde leefstijl al toe als onderdeel van de behandeling. Projectmanager Melle Notermans vertelde hoe RadmoudUMC voor Beter Gezond een analyse heeft gemaakt van waar de patiënten vandaan komen. Vervolgens is contact gezocht met de coördinatoren van de buurtsportcoaches daar, om een warme overdracht en een vast aanspreekpunt voor patiënten te realiseren. Er wordt ook gebouwd aan een platform dat zorg, patiënt en aanbieders van leefstijlinterventies verbindt. Een grote wens: dat ze kunnen bijdragen aan het verbeteren van de klinische praktijk. Zodat zorgverleners na de diagnose direct kijken naar leefstijl, in plaats van dat dat pas in de herstelfase opgepakt wordt.
Leren van revalidatieinstellingen
In revalidatieinstellingen is het al veel gebruikelijker sport- en bewegen op te nemen in het programma. Kenniscentrum Sport & Bewegen had van 2014 tot 2016 het programma Revalidatie, Sport & Bewegen. Dat heeft geleid tot 42 beweeg- & sportloketten in revalidatiecentra en op revalidatieafdelingen van ziekenhuizen. De werkwijze van die B&S-loketten is goed toepasbaar op ziekenhuizen. Een uitdaging is de financiering, want dat is bij revalidatie onderdeel van het behandeltraject en dus vergoed, en in ziekenhuizen (nog?) niet. Een van de belangrijkste geleerde lessen: succes staat of valt met persoonlijk contact. Dus niet een foldertje meegeven of een traject opleggen, maar in gesprek over wat er past, en zorgen dat er een warme overdracht is. Daarvoor is het belangrijk te investeren in het netwerk; zowel de verbinding met artsen als het netwerk van buurtsportcoaches en andere professionals.
Implementatieplan voor ziekenhuizen
Ook vanuit ZonMW is een onderzoeksproject uitgevoerd naar leefstijl als onderdeel van het behandelplan. Onderzoekers Femke van Nassau en Marlinde van Dijk bekeken in UMCG en Amsterdam UMC wat werkt en niet werkt. In UMCG is gewerkt met een vragenlijst vooraf, zodat binnen het ziekenhuis direct doorverwezen kon worden. Dat liep niet altijd vlekkeloos. Inmiddels zijn interne leefstijlcoaches aangenomen, waar iedereen enthousiast over is. Aan de hand van de ervaringen in Amsterdam is een stappenplan opgesteld voor het implementeren van de aanpak Bewegen als Medicijn, dat andere instellingen kan helpen om te starten.
Goede ervaringen in Ziekenhuis de Gelderse Vallei
Ziekenhuis de Gelderse Vallei werkt al enige tijd met een leefstijlloket. Onderzoeker Rieneke Terink en buurtsportcoach en coach leefstijlloket Justin Marks vertelden over de aanpak. Artsen hebben het over het algemeen te druk om veel aandacht aan leefstijl te geven. Daarom verwijzen zij door naar het leefstijlloket. Daar krijgt de patiënt meerdere gesprekken, op basis waarvan een persoonlijk advies wordt opgesteld en de voortgang wordt gemonitord. Er is een analyse gemaakt na de eerste patiënten, waarmee de aanpak wordt aangescherpt. Het leefstijlloket in Ziekenhuis de Gelderse Vallei is mogelijk doordat de inzet van buurtsportcoaches uit het reguliere budget van de gemeente wordt betaald en er een voucher is van ZonMW. Justin heeft vanuit zijn ervaring ook een advies voor andere buurtsportcoaches: zet een breed netwerk op dat verder gaat dan sport alleen. Denk bijvoorbeeld ook aan fysiotherapeuten en maatschappelijk werk.
Regionale beweegmakelaar
Ook in Doetinchem is dankzij een bijdrage van ZonMW een start gemaakt met de verbinding tussen sport en zorg. Inmiddels is de financiering overgenomen door de gemeente, vooralsnog van tijdelijke aard. Ook Achterhoek In Beweging helpt mee om het financieel rond te krijgen, zo vertelde Martine Steijvers van Sport-ID Doetinchem. In eerste instantie werden patiënten vanuit het Slingeland Ziekenhuis doorverwezen naar de beweegmakelaar, inmiddels is ook de tweedelijns zorg aangehaakt. De beweegmakelaar helpt patiënten beweegactiviteiten te vinden die passen, en coacht een paar keer per jaar. In het Slingeland Ziekenhuis zijn inmiddels 360 gesprekken gevoerd.
Samen verder
“Het vraagt lef van mensen en organisaties om zich verantwoordelijk te stellen voor doelen die ze niet alleen kunnen bereiken.” Dat was de conclusie van gespreksleider Rosa Holtslag-Roelvink van de GSF na het horen van alle verhalen. Samen optrekken is essentieel om een goede en bestendige verbinding tussen zorg en sport te krijgen. Elkaar leren kennen en elkaars tips en geleerde lessen gebruiken brengt iedereen verder. Daarom krijgt deze kennissessie zeker een vervolg. Dan staan financiering en netwerk ook zeker weer op de agenda.
Hieronder staan voor zover beschikbaar links van de projecten die in de kennissessie aan de orde zijn geweest. Alle sprekers komen graag in contact met mensen die vragen hebben over hun aanpak en ervaringen. Laat ons weten wie je wilt mailen via info@gelderssportakkoord.nl.
Handige links
Collard D. & Gutter K. Leefstijlpreventie door verbinding van het zorg- en sportdomein: de rol van de buurtsportcoach om bewegen buiten de zorg te stimuleren. https://www.mulierinstituut.nl/publicaties/26588/leefstijlpreventie-door-verbinding-van-het-zorg-en-sportdomein/
Beter Gezond
https://www.radboudumc.nl/projecten/beter-gezond
melle.notermans@radboudumc.nl
Stappenplan PIE-M
https://www.beweegstappenplan.nl/wp-content/uploads/2021/05/piem_getekend-verslag_21012021___poster-scaled.jpg
https://www.beweegstappenplan.nl/stappen/
Beweegmakelaar Doetinchem
https://www.youtube.com/watch?v=w6ooYRDJwIc